DÜNDEN BUGÜNE AFGANİSTAN Afganistan 20 yüzyılda hem İngiliz hem de Sovyet işgaline uğradı. Ancak iki egemen güç de Afganistan'da uzun süre tutunamadı. İşte Afganistan'da son yüzyılda meydana gelen önemli dönüm noktaları: 1919: Ülkeyi işgal eden İngiltere ile yapılan üçüncü savaş sonucunda Afganlılar bağımsızlıklarını elde etti. 1926: Amanullah kendini Afgan kralı ilan etti ve ülkede sosyal reformlar başlattı. Ancak bu sosyal reformlar ülkedeki muhafazakarlardan büyük tepki gördü. 1929: Muhafazarların sosyal reformlara karşı başlattığı silahlı direniş Afgan Kralı Amanullah´ın ülkeden açmasına neden oldu. 1933: Zahir Şah Kral ilan edildi ve Afganistan 40 yıl sürecek bir monarşi yönetimine geçti. 1953: Başbakanlık koltuğuna oturan General Muhammed Daud, ülkeyi Sovyetler Birliği´ne yaklaştırdı. Sovyetler Birliği´nden askeri ve ekonomik yardım almaya başladı ve ilk sosyal reformu da kadınları erkeklerle birlikte toplum içinde sokarak yaptı. Afganistan´da kadınların erkeklerle toplum içinde birarada görünmesi, Purdah adı verilen bir uygulamayal yasaktı. 1963: Muhammed Daud yine muhafazakarların baskıları sonucunda başbakanlığı bırakmak zorunda kaldı. 1964: Anayasal Monarşi kabul edildi. Ancak anayasa, ülkede politik kutuplaşmaya ve güç savaşının başlamasına neden oldu. 1973: General Muhammed Daud, darbeyle krallığı yıktı ve cumhuriyet ilan etti. Batılı ülkelere karşı Sovyetler Birliği kozunu kullanmak istedi. Ancak bu tutumu, ülkedeki sol kanadın muhalefete geçmesine neden oldu. 1978: Solcu Demokratik Halk Partisi bir darbe ile General Daud´u devirdi. Daud öldürüldü. Ancak sol hareket kendi içinde bölündü ve sol partilerden Halkın Partisi liderleri sürgüne gitti. Ülke içindeki muhafazakar ve etnik liderler de silahlı direşine geçti. 1979: Solcu liderlerler Hafizullah Amin ve Nur Muhammed Taraki arasındaki güç mücadelesini Amin kzandı. Ancak kırsal alanda Amin´e karşı silahlı direniş devam etti. Afgan ordusu da ikiye bölündü. Ve Sovyet Kızılordu, Amin´i iktidardan indirmek üzere Afganistan´ı işgal etmeye başladı. Amin yakalanır yakalanmaz öldürüldü. SOVYET İŞGALİ 1980: Sovyetler Birliği´nin desteklediği demokratik Halk Partisi´nin lideri Babrak Karmal iktidra geçti. Ancak Kızılordu işgaline karşı da direniş yoğunlaştı. Afgan kabileleri mücahit adı altıda birleşerek Sovyet ordusuyla savaşa başladı. ABD, Pakistan, Çin, İran ve Suudi Arabistan mücahilteler, para ve silah yardımı yapmaya başladı. 1985: Mücahit örgütleri Pakistan´da toplanarak tek bir ordu halinde savaş kararı aldı. Afgan halkınıın yarısı, İran ve Pakistan´da mülteci durumunda yaşıyordu. Ve dönemin sovyet lideri Mihail Gorbaçov Afganistan´dan çekileceğini ilan etti. AMERİKAN STİNGER FÜZELERİ 1986: ABD mücahit örgütlere omuzdan atılabilen ve ısıya karşı duyarlı üstün teknoloji Stinger füzeleri verdi. Bu füzeler ile mücahitler Sovyet uçak ve helikopterlerini düşürmeye başladı. Kabil´deki Sovyet yönetimi, Babrak Karmal´ı iktidardan alarak yerine Necibullah´ı getirdi. 1988: Afganistan, Sovyetler Birliği, Pakistan ve ABD arasında yapılan anlaşma sonucunda Kızılordu ülkeden çekilmeye başladı. 1989: Kızılordu tamamen Afganistan´dan çekildi ancak ülke içinde Necibullah hükümetiyle Afgan mücahitleri arasındaki çatışmalar devam etti. 1991: ABD ve Sovyetler Birliği, Afganistan´da çatışan taraflara askeri ve ekonomik yardımı kesme konusunda anlaştı. MÜCAHİTLERİN ZAFERİ 1992: Mücahitler iktidar savaşını kazanmaya başladı ve Kabil düştü. necibullah hükümeti düştü. 1993: Mücahit örgütler, yeni bir iktidar konusunda anlaşmaya vardı ve Tacik asıllı Burhaneddin Rabbani Devlet Başkanı ilan edildi. 1994: Mücahit örgütler arasındaki iktidar savaşı devam etti ve Peştun etnik kökenli Taliban hareketi doğdu. 1996: Taliban hareketi başkent Kabil´i ele geçirdi ve İslam kurallarını uygulamaya koydu. Taşlanarak cezalandırılma, el kesilmesi gibi Şeriat yasaları kabul edildi. Kadınlar her türlü sosyal hayattan çekildi. Devlet Başkanı Rabbani, Kabil´den kaçarak Taliban´a muhalif kuzey ittifakına sığındı. TALİBAN BASKI ALTINDA 1997: Taliban Suudi Arabistan ve Pakistan tarafından hemen tanındı. Ancak dünyanın diğer devletleri, Rabbani yönetimini tanımaya devam etti. Taliban bu yıl ülkenin üçte ikisini kontrolü altına almayı başardı. 1998: Deprem ülkede binlerce kişinin ölmesine yol açtı. ABD ise, Tanzanya ve Kenya´daki elçiliklerine düzenlenen bombalı saldırıdan sorumlu tuttuğu Usame bin Ladin´i cezalandırmak için Afganistan´a Cruise füzeleriyle saldırı düzenledi. 1999: Birleşmiş Milletler, Usame bin Ladin´i teslim etmeyen Afganistan´a ambargo uygulamaya başladı. 2001 Ocak: Birleşmiş Milletler Usame bin Ladin´i vermemekte direnen Taliban´a baskı yapmak amacıyla uyguladığı yaptırımları sıkılaştırdı. 2001 Mart: Taliban liderliğinin Molla Muhammed Ömer´den sonra ikinci adamı Molla Muhammed Rabbani, karaciğer kanserine yen düştü. 2001 Mayıs: Taliban yönetimi altındaki Budistlere, Müslüman olmadıklarının belirtilmesi için yakalarına arma takmaları emri verdi. Budist kadınlara ise, Müslüman kadınlar gibi kapanma zorunluluğu getirildi. 2001 Eylül: 8 atılı insani yardım örgütü görevlisi Hıristiyanlık propagandası yaptıkları gerekçesiyle tutuklanarak cezaevine kondu. 2001 Ekim: Taliban´a muhalif güçlerin efsanevi lideri Şah Mesut, kendilerine gazeteci süsü veren iki kişi tarafından düzenlenen suikast sonucu öldürüldü.